بلاکچین در حال حاضر تکنولوژی میزبان ارزهای دیجیتال است، اما پتانسیل‌های آن بسیار بیشتر از چیزی است که اکنون می‌بینیم. در این مقاله قصد داریم بررسی کنیم وب 3.0 چیست و چگونه به کمک آن می‌توانیم مشکلات اینترنت کنونی را حل کنیم.
وب 3.0 سومین نسل از اینترنت است که با تکنولوژی‌های جدیدی نظیر بلاکچین، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و یادگیری ماشین توسعه داده می‌شود. البته هیچ نهاد خاصی روی توسعه این نسل از اینترنت کار نمی‌کند و پروژه توسعه آن مشارکت میان افراد، شرکت‌های خصوصی و سازمان‌هایی است که هرکدام با ایجاد ویژگی‌ها و بخشی از ساختار نسل سوم اینترنت، گامی در تکمیل آن برمی‌دارند. با خواندن این مقاله از اکس مارتی متوجه خواهید شد وب 3.0 چیست و چطور کار می‌کند.
تاریخچه کوتاه اینترنت
بشر تا امروز با دو نسل از اینترنت کار کرده و بی‌صبرانه منتظر ورود نسل سوم به دنیاست. البته تغییر نسل‌های اینترنت به مرور زمان انجام می‌شود و ممکن است تاریخ استفاده از نسل‌های مختلف همپوشانی داشته باشد.
نسل ۱.۰
اولین نسل از اینترنت در دهه ۱۹۸۰ میلادی و زمانی بود که بشر با مقوله اینترنت آشنا شد. نسل اول وب فقط خواندنی بود. گروهی از توسعه‌دهندگان که به کدهای HTML مسلط بودند، صفحات وب را ایجاد می‌کردند و سایر افراد تنها می‌توانستند این صفحات را بخوانند.
در بهترین حالت، مردم می‌توانستند با وب ۱.۰ ایمیل و پیام‌های یک طرفه ارسال کنند و از این راه باهم در تعامل باشند. در نسل اول هیچ قابلیتی برای ایجاد ارتباط و تعامل بین کاربر و شبکه اینترنت نبود. در این زمان بشر حتی به این فکر نمی‌کرد که وب 3.0 چیست و چه نیازی به آن خواهد داشت.
نسل ۲.۰
دومین نسل اینترنت از دهه ۲۰۰۰ میلادی وارد جهان شد و امکان تعامل از طریق اینترنت را برای بشر فراهم کرد. این پیشرفت گسترده‌ای بود که هنوز هم از آن بهره می‌بریم. در نسل دوم همه افراد می‌توانستند صفحه‌ای در شبکه اینترنت داشته باشند، باهم ارتباط برقرار کنند و به نوعی وب را شخصی‌سازی کنند. این قابلیت باعث ورود شبکه‌های اجتماعی به دنیا شد و به ما کمک کرد تا بتوانیم با مردم سراسر دنیا در ارتباط باشیم.
وب ۲.۰ شبکه فوق‌العاده‌ای است و یک معجزه در زندگی بشر محسوب می‌شود، اما این معجزه یک مشکل جدی به نام متمرکز بودن دارد. به همین دلیل ما نیاز داریم بدانیم وب 3.0 چیست و به سمت استفاده از آن پیش برویم.
چرا وب ۲.۰ مشکل‌ساز است؟
همه اطلاعات ما در شبکه اینترنت در پایگاه داده شرکت‌های مادر مثل گوگل، فیس بوک، اینستاگرام و… ذخیره شده است. آن‌ها حجم زیادی داده در اختیار دارند و با آن تجارت می‌کنند؛ تجارتی که کاربران عادی هیچ اطلاعی از آن‌ها ندارند. هر شرکتی که پایگاه داده وسیع‌تری داشته باشد، قدرت بیشتری دارد و همین موضوع علت اصلی خدمات رایگان شرکت‌های فعال بر بستر وب ۲.۰ است. درآمد اصلی این شرکت‌ها از اطلاعاتی است که از مردم در اختیار دارند. این موضوع چالش‌های مختلفی ایجاد می‌کند که در ادامه به آن‌ها اشاره کرده‌ایم:
- شما نمی‌توانید انتخاب کنید که تبلیغات را نبینید.
- اگر به پایگاه‌های داده آسیبی برسد، تمام اطلاعات موجود روی آن‌ها از بین می‌رود.
- امکان هک پایگاه‌های داده متمرکز وجود دارد.
- حفظ حریم خصوصی و امنیت اطلاعات کاربران بر عهده شخص ثالثی است که شاید بسیاری از مردم به آن‌ها اعتماد ندارند!
وب 3.0 چیست؟
وب 3.0 شبکه اینترنتی است که کاربران می‌توانند از آن اطلاعات را بخوانند، داده تولید و بارگذاری کنند و اعتماد داشته باشند که به هیچ شخص ثالث یا پایگاه داده‌ای برای ذخیره اطلاعاتشان نیاز نخواهند داشت.
نسل سوم اینترنت دادهها را به صورت همتا به همتا مبادله می‌کند و کاربران خودشان می‌توانند بدون نظارت شخص ثالث، امنیت و حریم خصوصی اطلاعاتشان را مدیریت کنند. اطلاعات به جای ذخیره در یک پایگاه داده، روی نودهای شبکه بلاکچین ذخیره می‌شوند. یادگیری ماشین نیز می‌تواند به شبکه اینترنت نسل سوم کمک کند تصمیمات شبیه به انتخاب‌های بشر بگیرد. انجام این کارها به کمک هوش مصنوعی باعث می‌شود اینترنت مثل الان به اعداد و مقادیر ساختاری خاص مثل کلمات کلیدی وابسته نباشد و بتواند معیارهای هوشمندانه‌تری برای تعیین کیفیت محتواها ارائه دهد.
تا این بخش از مقاله می‌دانید که مفهوم وب 3.0 چیست؛ با اطلاعاتی که درباره ویژگی‌ها و اهداف وب 3.0 در قسمت‌های بعدی ارائه می‌دهیم، موضوع را شفاف‌تر خواهیم کرد.
ویژگی‌های وب 3.0 چیست؟
وب 3.0 در نهایت به شبکه اینترنتی تبدیل خواهد شد که با ایجاد توافق بین اکثر کاربران شبکه کار می‌کند. در نتیجه هیچ موسسه یا شرکت متمرکزی نمی‌تواند بر آن نظارت داشته باشد؛ مگر اینکه بتواند بخش اعظم شبکه اینترنت را در اختیار بگیرد که این موضوع نیز عملا امکان‌پذیر نیست.
وب 3.0 برای دستیابی به این هدف باید ویژگی‌هایی داشته باشد که در ادامه آن‌ها را نام برده‌ایم.
منظور از دموکراسی داده‌ای در وب 3.0 چیست؟
زمانی که دادهها به جای یک پایگاه متمرکز روی شبکه‌ای که از کامپیوترهای مختلف (نود) تشکیل شود، می‌توان دادهها را به صورت دموکراتیک پردازش کرد. همه نودها به یک اندازه به دادهها دسترسی دارند. در چنین شبکه‌هایی دادهها غیرقابل تغییر، شفاف و زمان‌بندی‌شده هستند.
روش حفظ امنیت و حریم خصوصی در وب 3.0 چیست؟
برخی از افراد تصور می‌کنند که دسترسی یکسان تمام نودها به شبکه، باعث عدم امنیت و شکسته شدن حریم خصوصی اطلاعات می‌شود. در وب 3.0 این مشکل با استفاده از رمزنگاری حل می‌شوند. یعنی اطلاعات روی نودها به صورت رمزنگاری شده وجود دارند و تنها نودی که کلید دسترسی به داده‌های خود را دارد، می‌تواند به آن‌ها دسترسی بدون رمز داشته باشد.
کاربران وب 3.0 همچنین با هویت دیجیتال وارد شبکه می‌شوند و به صورت دیجیتال احراز هویت انجام می‌دهند. این قابلیت اکنون در شبکه‌های بلاکچین برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال وجود دارد و افراد می‌توانند با هویت‌های رمزنگاری شده در بازار خرید و فروش انجام دهند. احتمالا زمانی متوجه اهمیت هویت‌های دیجیتال می‌شویم که کامل بدانیم وب 3.0 چیست و از آن استفاده کنیم.
فعالیت وب 3.0 بر بستر بلاکچین، امنیت اطلاعات را هم افزایش می‌دهد. در نسل سوم اینترنت یک کپی از دفتر کل توزیع‌شده روی نودهای مختلف شبکه وجود دارد، در نتیجه اگر هکر یا گروهی بخواهد تغییری در این اطلاعات ایجاد کند باید به اکثر نودها دسترسی داشته باشد؛ مثل اتفاقی که در حمله ۵۱ درصد رخ می‌دهد.
حق حاکمیت و تایید
در حال حاضر تمام خریدهای آنلاین و تراکنش‌ها بر اساس قراردادهای قانونی انجام می‌شود. مثلا در خرید اینترنتی، فروشگاه‌ها موظفند پس از دریافت هزینه از مشتری، خدماتشان را ارائه دهند. تصور کنید یک فروشگاه این کار را انجام ندهد و خدمات مورد نظر را بعد از پرداخت هزینه ارائه ندهد. مشتری دیگر به پولی که پرداخت کرده دسترسی نخواهد داشت، مگر اینکه به صورت قانونی شکایت کند و پیگیری‌های قضایی انجام دهد. این فرایندی بسیار زمانبر و پرهزینه است و در بسیاری از موارد، به خصوص زمانی که مال از دست رفته زیاد نباشد، مشتریان آن را رها می‌کنند.
راهکار این مشکل در وب 3.0 چیست؟
قراردادهای هوشمند می‌توانند این مشکل را حل کنند. آن‌ها کدهای متن بازی هستند که طرفین معامله شرایط را در آن تعیین می‌کنند و بعد از اجرای تمام شرایط، قرارداد به صورت خودکار اجرا خواهد شد. برای اطلاعات بیشتر درباره روش کار این قراردادها می‌توانید مقاله «قرارداد هوشمند چیست؟» را مطالعه کنید.
حذف واسطه‌های اقتصادی
مدل‌های تجارت در آینده با وب 3.0 تغییرات بسیاری را تجربه می‌کنند. در آینده خبری از واسطه‌هایی مانند بانک‌ها وجود ندارد و افراد می‌توانند از نقاط مختلف دنیا بدون واسطه باهم معامله کنند. وب 3.0 آزادی بی‌سابقه‌ای برای کسب و کارها ایجاد می‌کند و آن‌ها بازاری به وسعت تمام جهان در اختیار خواهند داشت.
در حال حاضر می‌دانیم بعضی از مدل‌های اقتصادی جدید وب 3.0 چیست؛ مثلا دیفای که امور مالی را به صورت غیرمتمرکز انجام می‌دهد یا توکن‌های NFT که حق مالکیت معنوی آثار و محصولات را در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهند.
تکنولوژی‌هایی که وب 3.0 را توسعه می‌دهند
هنوز ابهامات بسیاری درباره اینکه دقیقا وب 3.0 چیست وجود دارد و بشر دقیقا نمی‌داند در نهایت چگونه نسل سوم اینترنت توسعه پیدا می‌کند. شاید حتی در آینده تکنولوژِی‌هایی ایجاد شوند که در توسعه وب 3.0 به کار می‌روند. توسعه‌دهندگان کنونی بر استفاده از برخی تکنولوژی‌ها در وب 3.0 اتفاق نظر دارند که در ادامه آن‌ها را نام می‌بریم:
- بلاکچین
- وب معنایی (تجزیه و تحلیل محتواهای دیجیتال به صورت هوشمند و نزدیک به قدرت تحلیل انسان)
- هوش مصنوعی
- یادگیری ماشین
- المان‌های بصری (ترکیبی از واقعیت افزوده و واقعیت مجازی)
ابزار مورد نیاز برای استفاده از وب 3.0 چیست؟
در وب 3.0 ما از دنیای متمرکز به غیرمتمرکز کوچ می‌کنیم. بنابراین تمام اپلیکیشن‌هایی که اکنون از آن‌ها استفاده می‌کنیم، باید نسخه‌ای غیرمتمرکز هم داشته باشند. مردم بیش از ده سال از وب ۲.۰ استفاده کرده‌اند، با ساختار آن آشنا هستند و کار با آن را یاد گرفته‌اند. در مقابل وب 3.0 محیطی ناشناخته دارد که بسیاری از مردم حتی هنوز نام آن را هم نشنیده‌اند، نرم‌افزارهایی دارد که با هویت دیجیتال کار می‌کند و به طور کلی ناشناخته‌های بسیاری در آن وجود دارد. به همین دلیل کوچ مردم از وب ۲.۰ به وب 3.0 کاری سخت و زمانبر خواهد بود.
یکی از راه‌هایی که به حل این چالش کمک می‌کند این است که تمام افراد بدانند وب 3.0 چیست و چه مزیت‌هایی دارد. البته این موضوع کافی نیست. مهم‌ترین نکته‌ای که توسعه‌دهندگان باید به آن توجه داشته باشند این است که تمام برنامه‌هایی که اکنون بر بستر وب ۲.۰ فعال هستند، باید در وب 3.0 هم وجود داشته باشند تا نیاز کاربران تأمین شود و به سمت استفاده از نسل سوم اینترنت هدایت شوند.
در حال حاضر چند مرورگر و والت غیرمتمرکز که ویژگی‌های وب 3.0 را دارد، توسعه داده شده است. مرورگر Brave به صورت غیرمتمرکز کار می‌کند، توکن انحصاری بر بستر ERC20 دارد و برخی از امکانات وب 3.0 را حین دسترسی به وب‌سایت‌های وب ۲.۰ به کاربران ارائه می‌دهد.
والت متامسک (MetaMask) هم کیف پول دیجیتالی است که با ویژگی‌های وب 3.0 کار می‌کند. این والت دیجیتال پل واسطی بین نسل دوم و نسل سوم اینترنت است.
چالش‌های پیش روی وب 3.0 چیست؟
وب 3.0 هنوز مسیری طولانی در پیش دارد و شاید توسعه آن و استفاده گسترده مردم از نسل سوم اینترنت ده‌ها سال طول بکشد. در حال حاضر سه مشکل اساسی پیش روی توسعه‌دهندگان وجود دارد.
- مقیاس‌پذیری: همانند شبکه‌های بلاکچین که اکنون قدرت پشتیبانی از تعداد زیاد کاربران و تراکنش‌ها را ندارند، وب 3.0 هم هنوز مقیاس‌پذیر نیست.
- دریافت مقبولیت مردم: رابط کاربری وب 3.0 و تنوع Dappها هنوز به اندازه‌ای نیست که مردم از وب 3.0 استقبال کنند و آن را با نسل دوم اینترنت جایگزین کنند.
- ارتباط شبکه‌های بلاکچین: در حال حاضر شبکه‌های بلاکچین به صورت مستقل کار می‌کنند و داده‌ای که روی یک شبکه وجود داشته باشد، در شبکه دیگر غیرقابل استفاده است. این موضوع در وب 3.0 چالش مهمی است، زیرا وب‌سایت‌ها، کانال‌های پرداخت، Dappها و تمام قسمت‌های شبکه باید باهم در ارتباط باشند تا نیاز کاربران را برآورده کنند. در حال حاضر شبکه‌های بلاکچین به کمک پاراچین‌ها در سطح ابتدایی به هم متصل شده‌اند، اما هنوز جای کار بسیار وجود دارد.
تا اینجا دانستید که مهم‌ترین چالش‌های وب 3.0 چیست، اما احتمال دارد در مسیر توسعه نسل سوم اینترنت، چالش‌های بیشتری ایجاد شود. نکته مهم این است که مزیت‌های نسل سوم به اندازه‌ای است که توسعه‌دهندگان روی حل تمام چالش‌های آن متمرکز می‌شوند تا در نهایت به اندازه وب ۲.۰ برای استفاده تمام مردم دنیا کاربردی باشد.
کلام آخر
تاکنون تکنولوژی‌های مختلفی وارد زندگی بشر شده‌اند و همه چیز را ساده‌تر کرده‌اند، از کشاورزی گرفته تا صنعت و اینترنت. اما تاکنون هیچ انقلابی در دنیا وجود نداشته که طبقات موجود بین مردم را از بین ببرد. هر طبقه از مردم با استفاده از تکنولوژی‌های جدید زندگی ساده‌تری به دست آورده‌اند، اما هیچوقت نتوانستند به کمک آن‌ها به طبقه بالایی خود برسند. به نظر می‌رسد این طبقات اجتماعی و وجود اقشار مختلف به یک ساختار در جوامع تبدیل شده و دوری از آن یک هنجار شکنی است.
اکنون که می‌دانیم وب 3.0 چیست، می‌توانیم تصور کنیم که اولین انقلاب تکنولوژی است که همه انسان‌ها را در موقعیتی برابر قرار می‌دهد. همه به یک اندازه به اطلاعات دسترسی دارند، هر کسی می‌تواند دارایی‌ها و اطلاعات خودش را مدیریت کند و ساختار حاکمیتی آن به گونه‌ای است که همه چیز بین نودها برابر خواهد بود. این تکنولوژی می‌تواند بشر را به رویای دیرینه برابری نزدیک‌تر کند.
نویسنده : فاطمه مهراسبی